ปริศนาคำทาย คืออะไร

ปริศนาคำทาย หมายถึง ถ้อยคำที่ยกขึ้นมาเป็นเงื่อนงำเพื่อให้แก้ ให้ทายกัน เป็นการเล่นอย่างหนึ่งของไทยที่นิยมเล่นกันทั้งเด็กและผู้ใหญ่มาช้านานทุกภูมิภาค เป็นการคิดเล่นเพื่อให้เกิดความสนุกสนานเพลิดเพลินและทดสอบภูมิปัญญาเกี่ยวกับสิ่งต่าง ๆ ในชีวิตประจำวันของคนเรา ช่วยฝึกให้รู้การสังเกต รู้จักใช้ความคิด ในสมัยโบราณเชื่อกันว่า นักปราชญ์หรือผู้มีปัญญาจะสามารถแก้ปริศนาต่าง ๆ ที่ยกมาให้ทายได้ การเล่นทายปริศนาจะสนุกยิ่งขึ้น เมื่อมีรางวัลเป็นเครื่องล่อใจ
คำปริศนาที่นำมาทายนั้น ไม่นิยมถามตรง ๆ แต่จะใช้สิ่งเปรียบเทียบ มักใช้ภาษาที่เป็นการเล่นคำและสัมผัส ใช้คำง่าย ๆ สั้น ๆ คล้องจองกัน กระชับ แต่ยากที่จะตีความตัวปริศนา บางปริศนาอาจมีเค้าหรือแนวทางที่จะทำให้รู้คำตอบได้ ผู้ตอบจึงต้องใช้ความสังเกต ความคิด และไหวพริบในการคิดหา คำตอบ ปริศนาคำทายยังสะท้อนความเป็นอยู่ ความเชื่อ และวัฒนธรรมของคนในสังคม ซึ่งแตกต่างกันไปตามสภาพของท้องถิ่น อาจใช้ภาษาร้อยกรอง เช่น กลอน โคลง หรือภาษาร้อยแก้วธรรมดาก็ได้

ปริศนาคำทาย อาจจัดประเภทตามคำตอบของปริศนาดังนี้

– เกี่ยวกับปรากฏการณ์ธรรมชาติ เช่น อะไรเอ่ย เขียวชอุ่มพุ่มไสว ไม่มีใบ มีแต่เมล็ด (ฝน)
– เกี่ยวกับคน เช่น อะไรเอ่ย
ใครหรือชื่อตกแล้ว ไม่หล่น
คิดวัตถุชอบกล แปลกไซร้
ของนี้แหละให้ผล พิลึก
ช่วยการเป็นไทยได้ แต่เบื้องโบราณ
(เฉลย พระร่วง ตามตำนานกล่าวว่า เป็นผู้คิดทำครุหรือกะละออมใส่น้ำส่งส่วยเมืองเขมร ความคิดนี้เป็นต้นเค้าของการสร้างอาณาจักรของชาติไทยเป็นอาณาจักรอิสระไม่ขึ้นกับอำนาจของขอม)
– เกี่ยวกับสถานที่ อะไรเอ่ย
วัดหนึ่งนามเรียกคล้าย เวลา
ราตรีต่อทิวา นั่นไซร้
มีนามที่ชนสา- มัญเรียก
แปลว่าวัดซึ่งไร้ ร่มไม้ชายคา
(คำเฉลย วัดอรุณราชวราราม เรียกทั่วไปว่า วัดแจ้ง)
– เกี่ยวกับพืช
อะไรเอ่ย ใบหยัก ๆ ลูกรักเต็มคอ มะละกอไม่ใช่ (ต้นตาล ตาล)
– เกี่ยวกับสัตว์
อะไรเอ่ย ชื่ออยู่บนฟ้า กายาอยู่ในน้ำ (ปลาดาว)
– เกี่ยวกับสิ่งของเครื่องใช้
อะไรเอ่ย มีหูสองหู มีขาสองขา เวรหนักหนา เอาขาแยงหู (ปิ่นโต)
– เกี่ยวกับอวัยวะ
อะไรเอ่ย ไม่ใกล้ ไม่ไกล มองเห็นรำไร (จมูก)
– เกี่ยวกับอาชีพ
อะไรเอ่ย ข้างโน้นก็เขา ข้างนี้ก็เขา เรือสำเภาแล่นตรงกลาง (กี่ทอผ้า)